Janusz Chlasta – Upadki, odloty i krańce rzeczywistości

wernisaż: 7.09.2023, godz. 18:00
czas trwania wystawy: 7.09–23.11.2023
Galeria WBPiCAK, ul. Prusa 3 w Poznaniu
wydarzenie FB

Wystawa odbywa się w ramach Festiwalu Fotografii „Z garażu Janusza Chlasty”, organizowanego przez Miejski Ośrodek Kultury w Gnieźnie.

Janusz Chlasta dokumentował otaczający go świat z uważnością, rzetelnością i przenikliwością, które – patrząc z dzisiejszej perspektywy – przekraczały realność obrazu. Dzięki temu jego zdjęcia są oryginalnym świadectwem minionych czasów. Na swoich fotografiach rejestrował czasy PRL-u, „jakimi były”, włączając w to sytuacje graniczne i peryferia codzienności i wydobywając z otoczenia to, co dziwne, niezwykłe, niemal magiczne. Jako uważny, świadomy fotoreporter ujmował ówczesną rzeczywistość, unikając patetycznego tonu kreującego wielkie narracje czy pomnikowych bohaterów; potrafił natomiast dostrzec i sportretować jej kruchość oraz skromność aktorów codzienności.

Zdjęcia wchodzące w skład wystawy Upadki, odloty i krańce rzeczywistości to zestaw obrazów wyselekcjonowanych z potężnego zbioru negatywów Chlasty. Z jednej strony to swego rodzaju antykronika PRL-u – ahistoryczna, bo przedstawiony w niej świat wydaje się czasem wykreowany, a sytuacje zainscenizowane, przesiąknięte oniryczną aurą. Z drugiej zaś strony to uważny dokument tamtej epoki, przedstawiający sposoby życia społeczności, lokalne krajobrazy oraz ludzi pracy – a w zasadzie ich wyobcowanie. Alienacja pracy, znamienna dla krajów wysoko uprzemysłowionych, dostrzegalna jest w postaciach zastygłych w ruchu, odrealnionych i trwających w bezczasie.

Wybrane fotografie estetycznie wpisują się dziś w nurt realizmu magicznego – Chlasta, choć posługiwał się medium stricte mimetycznym, wiernie odtwarzającym portretowaną rzeczywistość, dostrzegał i ukazywał jej niezwykłość czy wręcz absurdalność. Używał do tego motywów ściśle związanych z ówczesnym krajobrazem kulturowym Polski Ludowej, jak np.: słoiki ogórków, bociany, udomowione zwierzęta, puste półki i lady.

Magia przemian ziemi gnieźnieńskiej unosi się nad fotografiami Janusza Chlasty, których niepospolitość ujawnia odcienie szarości czasów, w których żył. Wydobywając intrygujące szczegóły wizualności, zachęca do snucia wokół nich alternatywnych historii o upadkach, odlotach i krańcach rzeczywistości.

Janusz Chlasta urodził się w rodzinie kolejarskiej 18 lipca 1938 r. w Wilnie. W 1945 r. rodzina przeniosła się do Kalisza. Szkołę podstawową ukończył w Ostrowie Wielkopolskim. Kolejnym etapem edukacji była Zasadnicza Szkoła Zawodowa i podjęcie pracy w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Ostrowie. Jednak główną jego pasją była fotografia. Pierwsze zdjęcie wykonał w szóstej klasie szkoły podstawowej unikalnym już aparatem Kodak-Box. Po roku ukazało się jego pierwsze zdjęcie interwencyjne wraz z tekstem w „Głosie Wielkopolskim”. W 1956 r. pracę zawodową połączył z nauką w Technikum Kolejowym w Bydgoszczy. W tym czasie współpraca z redakcją „Głosu Wielkopolskiego” miała już stały charakter.

W 1959 r. został służbowo przeniesiony do Gniezna. Pracując w PKP jako dyspozytor lokomotywowni, nawiązał fotoreporterskie kontakty z redakcjami „Gazety Chłopskiej”, „Gazety Poznańskiej” i Centralną Agencją Fotograficzną. To doświadczenie sprawiło, że kiedy w 1965 r. powstał w Gnieźnie miesięcznik „Przemiany”, został jego stałym fotoreporterem. W latach 1972–1979 r. był fotoreporterem „Głosu Załogi” – międzyzakładowej gazety adresowanej do pracowników gnieźnieńskich zakładów pracy i ich rodzin. Jako fotografa reklamowego zatrudniały go także Wielkopolskie Zakłady Obuwia „Polania” Fabryka Galanterii „Lech” w Gnieźnie oraz sporadycznie inne przedsiębiorstwa przemysłowe.

Był członkiem: Poznańskiego Towarzystwa Fotograficznego, Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej. Za swoją działalność otrzymał: Odznakę Honorową „Za Zasługi w Rozwoju Miasta Gniezna” (1981), Srebrny Krzyż Zasługi (1984), Złoty Krzyż Zasługi (1989). Zmarł w 2013 r.