Serby – instrument nieznany

W bogatej kulturze ludowej Wielkopolski istniał niegdyś niewielki, trójstrunowy instrument o archaicznej budowie i tajemniczej nazwie – serby. Historia serbów sięga czasów, gdy instrumenty te były powszechnie używane w karczmach, podczas wesel i wiejskich zabaw. Ich nazwa pochodzi od wędrownych grajków – serbów łużyckich. Choć dziś nie spotkamy już serbów na co dzień to śladem ich istnienia jest inny instrument – mazanki, występujący na zachodzie Wielkopolski.

Paweł Zawadzki, pasjonat kultury tradycyjnej, otrzymał w 2023 roku stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na projekt odtworzenia serbów. Stypendium umożliwiło realizację inicjatywy, mającej na celu przywrócenie instrumentu do życia i popularyzację tradycji wielkopolskich. Projekt składał się z dwóch etapów. Pierwszym z nich były badania terenowe i analizy literaturowe, które pozwoliły zgłębić konstrukcję instrumentu, a następnie przystąpić do jego odtworzenia, opartego na zebranych danych naukowych. Kolejny etap obejmował prace konstrukcyjne. Wykorzystując tradycyjne techniki budowy instrumentów regionalnych, serby zostały wykonane przy użyciu metody rzeźbienia w jednym kawałku drewna, co gwarantowało kontynuację przekazu o charakterze ludowym. Inicjatywa projektu wspierała Wielkopolskie Tradycje Dudziarskie, wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa, oraz przyczyniła się do ożywienia narodowych tradycji muzycznych. Dodatkowo, stypendium umożliwiło wsparcie jednego z nielicznych warsztatów budowniczych młodego pokolenia w dalszym rozwoju. Przyznane Pawłowi Zawadzkiemu stypendium pozwoliło przyczynić się do ocalenia tradycji wielkopolskich, tworząc serby i wpisując się w wysiłki zachowania niematerialnego dziedzictwa kulturowego kraju.

Projekt otrzymał również wsparcie merytoryczne od Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.

Na początku stycznia 2024 roku w WBPiCAK odbędzie się wystawa instrumentów powstałych w trakcie realizacji projektu.

Fot. Karina Zawadzka