Rzeki Poznania – Barańska-Morzy / Jaśkiewicz / Kiszka / Wąsowska / Zieliński
Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
ul. Prusa 3 , Poznań
11.10–23.11.2024
wernisaż / otwarcie 7. WFF: 11.10.2024, g. 18:00
czynne: PN–PT 9–18 | SB 8–15.30 (19,26.10; 9,23.11)
wydarzenie FB
Cieki, strugi, potoki, strumienie. Płyną pośród poznańskich osiedli, na uboczach dróg. Przemierzają zielone skrawki miasta i ciasne, betonowe koryta, a czasem znikają w sieci podziemnych kanałów. Na tyłach wielkomiejskiego zgiełku i na marginesach zainteresowania toczy się wodne życie, stale poddawane presji ludzkiej działalności. Górczynka, Obrzyca, Starynka. Strumień Junikowski, Różany Potok, Rów Minikowski. Co najmniej czterdzieści małych rzek tworzy wodną sieć naszego miasta, stanowiąc część większego ekosystemu doliny Warty. Wiele z nich to dopływy lub dawne koryta i odnogi tej największej rzeki Poznania. Ich obecny układ i kondycja – całkowicie odmienne od pierwotnego, naturalnego charakteru – są efektem intensywnych przekształceń i sukcesywnego odwadniania terenu miasta, jakie przeprowadzano w ciągu ostatnich dwóch stuleci dla zaspokajania potrzeb człowieka.
Chcąc skierować uwagę ku zapomnianym ciekom wodnym w Poznaniu, pięcioro fotografów i fotografek postanowiło przyjrzeć się ich aktualnemu stanowi i udokumentować ich milczącą obecność. Uwiecznienia wszystkich poznańskich rzeczek podjął się Igor Zieliński, tworząc swoisty katalog. Typologiczna seria fotografii przedstawia widok na powierzchnię wody każdej z nich. Różnorodność powstałych obrazów wynika z jednej strony z wybranej techniki – nieprzewidywalności aparatu Polaroid, a z drugiej – z odmiennych warunków, w jakich egzystują poszczególne cieki.
Istnienie poza polem uwagi ludzkich mieszkańców miasta – a więc i poza ich kontrolą, sprawia, że życie poznańskich cieków – i wokół nich – może toczyć się swobodniej, według naturalnego biegu. Te, które nie padły jeszcze ofiarą regulacji i umykają podporządkowaniu, to małe rajskie oazy. Dzikie chaszcze, wilgotne starorzecza i bujnie zarośnięte brzegi pozostają ostoją nie-ludzkich mieszkańców tego obszaru. Podglądane i odkrywane przez Katarzynę Wąsowską intensywnie zielone koryta Obrzycy, Głównej czy Plewianki są domem dla bobrów, saren, kaczek, lisów i wielu innych. I warto, by mogły tak dalej dla siebie trwać. Jednak idylliczna różnorodność flory porastająca brzegi lokalnych strumieni może także świadczyć o ich złym stanie. Na pojawianie się tam niektórych gatunków wpływa obecność w wodzie szkodliwych substancji antropogenicznych. Roślinności tej przyjrzała się Dagmara Barańska-Morzy i z okazów zebranych z koryta Bogdanki stworzyła wywar. Zabarwiona nim tkanina opowiada o niełatwej historii tej rzeki i obrazuje odciskany na niej ślad.
O skali oddziaływania człowieka na środowisko wodne najwyraźniej świadczą jednak te miejsca, gdzie rzeki poddane zostały największej regulacji – lub gdzie całkowicie zniknęły z krajobrazu. Ich fragmenty czasem wyłaniają się spod ziemi, płyną chwilę uregulowanym korytem, by zaraz znów zniknąć pod betonową zaporą czy stalową kratą. Zdarza się, że pamięć o potoku pozostała już tylko w nazwie ulicy, która przykrywa jego pierwotny bieg (np. Seganka i Wierzbak). Miejsca te, sfotografowane przez Pawła Jaśkiewicza, pokazują, jak bardzo, chcąc kontrolować wodę, odwróciliśmy się od rzek. Do ukrytej przed naszymi oczami podziemnej sieci, przez którą przepływają ujarzmione cieki, zajrzał natomiast Mateusz Kiszka. Uchwycone przez niego kadry ujawniają odmienny ekosystem i szczególny mikroklimat, który panuje w często zabytkowej infrastrukturze poznańskich kanałów. Rzeki, zdegradowane do funkcji ścieków i kanałów odprowadzających wodę z miasta, toczą tam swoje sekretne życie.
Wystawa nie jest dokładną inwentaryzacją sieci rzecznej miasta. Tworzące ją wizualne opowieści pozwalają jednak zmienić perspektywę na życie poznańskich cieków wodnych i zastanowić się nad charakterem naszych relacji z nimi. Biorąc pod uwagę wzrastające zagrożenie kryzysem wodnym oraz jednocześnie gwałtownymi, intensywnymi opadami, warto zwrócić nasze oczy ponownie w stronę tych rzeczek, strumieni i potoków, które nadal są częścią tutejszego krajobrazu i ekosystemu – pamiętając o tych, które padły ofiarą naszego „cywilizowanego” świata.
Niech płyną!
Bogdanka, Chartynia, Cybina, Czapnica, Darzynka, Dworski Rów, Główna, Głuszec, Głuszynka, Golęcinka, Górczynka, Kaczeniec, Kopel, Kotówka, Krzesinka, Krzyżanka, Ławica, Łężynka, Michałówka, Obrzyca, Piaśnica, Pietrzynka, Plewianka, Potok Umultowski, Przeźmierka, Rów Minikowski, Rów Złotnicki, Samica Kierska, Seganka, Skórzyna, Spławka, Starynka, Struga, Strumień Junikowski, Strumień Różany, Strumień Strzeszyński, Szklarka, Wierzbak, Zielinka, Żegrzynka
Dagmara Barańska-Morzy – artystka wizualna, fotografka, animatorka społeczności lokalnej, mieszka i pracuje w Kiekrzu koło Poznania. Absolwentka Wydziału Fotografii na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu oraz Programu Mentorskiego Sputnik Photos. Jej artystyczne zainteresowania koncentrują się na tematach dotykających relacji i człowieka, jego wewnętrznego świata oraz sposobach radzenia sobie z otaczającą rzeczywistością. Istotne dla niej jest zdanie się na czucie podczas procesu twórczego, a jej prace mają charakter medytacyjny; pragnie dokonać niemożliwego, zatrzymać ulotność chwili, miejsca czy przynależności.
Paweł Jaśkiewicz (ur. w Poznaniu, 1991) – fotograf, studiował na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu i londyńskiej uczelni Central Saint Martins w ramach wymiany studenckiej. Uczestniczył w warsztatach Magnum Photos w Tokio. Jest finalistą konkursu Hestia Artistic Journey 2015 oraz był nominowany do nagrody C/O Berlin TALENT AWARD 2019. Kluczowe miejsce w jego pracy zajmuje przestrzeń i jej otoczenie. Interesuje go re-kontekstualizacja i nadawanie nowego znaczenia elementom, które przypadkowo odnajduje. Jego prace były prezentowane w Polsce i za granicą, można było je zobaczyć m.in. na: Fotofestiwal w Łodzi, TIFF Wrocław, PARIS CIRCULATION(S) Photo festival czy MSN w Warszawie.
Mateusz Kiszka – animator kultury, fotograf, kierownik Działu Sztuk Wizualnych w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu. Absolwent Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu na kierunku fotografia. Członek Naukowego Towarzystwa Fotografii. Stypendysta Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury (2023). W obszarze jego twórczych zainteresowań znajduje się szeroko pojęta dokumentalność fotografii.
Katarzyna Wąsowska (ur. w Gdańsku, 1990) – fotografka, ogrodniczka i działaczka społeczna mieszkająca w Poznaniu. Absolwentka fotografii Uniwersytetu Artystycznego i antropologii na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej prace można było zobaczyć m.in. na Odessa Photo Days, CIRCULATION(S) w Paryżu, PhotoEspana w Madrycie, Fotofestiwal w Łodzi, Boutographies – Rencontres Photographiques w Montpellier, Encontros da imagem w Bradze, Muzeum Emigracji w Gdyni. W 2019 wybrana jako „Future Talent” przez Fotofestiwal Łódź w ramach Future Photography Platform. W 2021 roku znalazła się na krótkiej liście do Aperture Portfolio Prize oraz otrzymała wyróżnienie w konkursie Allegro Portfolio Prize.
Igor Jan Zieliński – urodzony w Bydgoszczy, mieszka i pracuje w Poznaniu. Fotograf, autor zdjęć i montażysta. Absolwent studiów magisterskich na Wydziale Fotografii UAP. Interesują go nowe metody kompozycji obrazu. W swoich pracach – fotograficznych i filmowych – porusza się na pograniczu eseju dokumentalnego. Uczestnik wystaw zbiorowych w Polsce i za granicą. Jego filmy były wyświetlane na polskich festiwalach filmowych. Członek Naukowego Towarzystwa Fotografii im. Stefana Wojneckiego.
Wystawa prezentowana w ramach Nurtu Głównego 7. Wielkopolskiego Festiwalu Fotografii im. I. Zjeżdżałki „Wobec wody”.