Stroje

Strój wsi miasta Poznania

W Poznaniu – największym mieście Wielkopolski, obok strojów miejskich i bamberskich, występował jeszcze jeden odrębny, charakterystyczny ubiór, zwany strojem poznańskim. Jego powstanie i rozwój wiąże się ze zjawiskiem migracji ludności w wielkopolskich wsi i jej masowym napływem do Poznania po 1918 roku. Napływająca w okresie międzywojennym ludność zachowywała swój strój ludowy. Dotyczy to głównie kobiet, mężczyźni bowiem chcąc szybko wtopić się w miejskie tło, najczęściej porzucali wyróżniający ich ubiór regionalny. Kobiety natomiast, przebywając w obcym, wielkomiejskim świecie, silnie trwały przy dawnych formach znanego im dotąd życia. W ten sposób stały się one użytkowniczkami – ujednoliconego z czasem – wiejskiego stroju poznańskiego. Nosiły go zarówno kobiety starsze, jak i młodsze mężatki, ale przede wszystkim dziewczęta, pracujące jako pomoce domowe i służące. Wykształcenie się i utrzymanie wiejskiego stroju wynikało także z prozaicznych, ale istotnych powodów. Kobiety przybywające ze wsi, ze względu na swoje nie najlepsze warunki materialne, nie mogły sobie po prostu pozwolić na ubiór miejski. Niemałą rolę w wykształceniu się i funkcjonowaniu stroju poznańskiego odegrał Kościół katolicki, jego obrzędowość oraz organizacje o charakterze religijnym. Dzięki powiązaniom stroju z obrzędowością Kościoła katolickiego, od czasu zakładania go „do sztandaru” i „do obrazu” w latach 20. XX wieku, ubiory wiejskie noszone w Poznaniu zostały ujednolicone. Poznański strój charakteryzował się przede wszystkim prostą linią i stonowanymi, spokojnymi barwami. Podkreślało to z kolei piękno haftów, zdobiących czepki, kryzy i fartuszki, które były typową częścią składową wielkopolskich strojów ludowych.

Strój młodej dziewczyny

W hierarchii ubiorów uroczystych strój biały stanowił najbardziej cenioną i najbardziej reprezentatywną odmianę stroju poznańskiego. Nosiły go wyłącznie młode dziewczyny, panny. Strój składał się ze spódnicy, zwanej też spódnikiem wierzchnim i z jaczki, uszytych z białego, lekko przezroczystego woalu, tworzących komplet. Jaczka plecy miała gładkie, natomiast przody zapinano na guziki lub zatrzaski, a obie strony zapięcia zdobiono zakładkami oraz wstawkami z koronki. Jaczka taka posiadała długie rękawy oraz kołnierzyk na stójce. Jako bieliznę do wszystkich odświętnych i uroczystych ubrań wkładano wykrochmalony spódnik, uszyty z białego płótna, ozdobiony dołem falbanką z wyrabianej fabrycznie koronki oraz staniczek z rękawkami, również uszyty z białego płótna. Przód spódnika zakrywał niebieski fartuszek, wykonany ze sztucznego jedwabiu o długości takiej jak spódnik wierzchni. Przystrojem strojów odświętnych i uroczystych był gorsik, nazwany także kryzikiem Wykonany był on z tiulu bawełnianego i ręcznie haftowano, używając głównie motywów roślinnych i geometrycznych. Ozdobą noszoną na kryziku były korale z przypiętą z tyłu niebieską wstążką zawiązywaną w kokardę z końcami opadającymi aż do pasa. Do uroczystego stroju zakładano białe lub czarne pończochy i czarne buty za skórki, zapinane na paski. Obowiązkowo dziewczęta jak i kobiety zamężne nakrywały głowę czepkiem. Był on wykonany z tiulu, ozdobiony haftem ręcznym o wzorach kwiatów, winogron lub układów geometrycznych. Do czepka doczepiano wstęgi, również tiulowe, haftowane, które zawiązywano pod szyją w kokardę.

Ubranko modrakowe

Innymi, ale także uroczystymi strojami, były, występujące w kilku kolorach, wełniane komplety złożone ze spódnicy i jaczki. Przykładem takiego wełnianego, również bardzo uroczystego stroju, było ubranko modrakowe, które nosiły zarówno kobiety starsze, mężatki ale również młode dziewczyny. Ubranko to składało się ze spódnicy ułożonej w fałdy, zapinanej w środkowej części przodu na haczyk lub haftkę oraz z prostej jaczki, zapinanej też z przodu na zatrzask lub guzik. Jedyną jej ozdoba były zakładki, znajdujące się po obu stronach zapięcia. Istotnym wyróżnikiem stroju uroczystego był tiulowy fartuch ręcznie haftowany. Uroczystym akcentem ubranka modrakowego były wstęgi jedwabne, białe i malowane w kwiaty, doczepiane do korali. Pozostałe elementy, czyli bielizna, czepek i kryzik oraz rękawiczki były podobne we wszystkich odmianach stroju odświętnego i uroczystego.

Strój codzienny – wyjściowy

Innym przykładem stroju poznańskiego był strój wyjściowy pełniący funkcję stroju codziennego. Występował on w dwóch wariantach – jako strój wyjściowy letni bądź zimowy. Ubiór wyjściowy zimowy składał się z ciemnej, półdługiej spódnicy z wełny fabrycznej, pod którą zakładano spódnik flanelowy i drugi płócienny. Do tego noszono jaczki, również w ciemnych barwach np.: czarne, granatowe lub brązowe, uszyte z wełny lub grubszego płótna. Sięgały one do bioder czasem niżej. Pod jaczkę zakładano koszulę płócienną z długim rękawem. Na co dzień kobiety nosiły czarne pończochy oraz czarne buty sznurowane lub zapinane na pasek. Głowy okrywały chustami z pluszu lub wełny, które wiązano pod brodą w węzeł, z końcami luźno opadającymi na piersi.

Strój męski

Męski strój bardzo szybko zanikł, a chłopi wtopili się w społeczność miejską. Jeszcze w XIX wieku mężczyźni łączyli w swym ubiorze tradycyjne elementy chłopskiej garderoby w elementami ubioru miejskiego, aż wreszcie całkowicie przeszli na ubiór miejski.

Strój szamotulski

Strój szamotulski jest jedną z odmian strojów ludowych, noszonych niegdyś w Wielkopolsce. Swoim zasięgiem obejmował Ziemię Szamotulską, która swego czasu stanowiła najgęściej zaludniony obszar historycznej Wielkopolski. Był to teren wokół Szamotuł oraz okolicznych miejscowości, położonych na północny zachód od Poznania, oddalonego zaledwie o 30 kilometrów.
Strój szamotulski rozwinął się na początku XIX wieku i już wtedy stał się wyróżnikiem grupowym i ubiorem reprezentacyjnym. Szczególny rozkwit i atrakcyjność stroju szamotulskiego przypada jednak dopiero na lata po I wojnie światowej (po 1918 roku), a więc na okres, kiedy w wielu wielkopolskich wioskach strój ludowy odchodził w zapomnienie.

Strój kawalera

Strój młodego chłopaka, obowiązujący nie tylko w dni świąteczne, ale i na wszystkich zabawach i weselach składał się z białych spodni, koszuli, czerwonej jaki i czarnego lub granatowego kaftana bez rękawów, czarnych kropowych butów (kropusów) i kapelusza.
Koszule odświętne wykonane były z białego płótna, miały szerokie rękawy i wywijany kołnierzyk. Często noszono też koszule bez kołnierzyków. Spodnie dla kawalerów szyte były z białego sukna lub z płótna lnianego. Kolejnym wierzchnim elementem była jaka, uszyta z czerwonego amarantowego sukna, o prostym kroju, sięgająca linii bioder. Ozdabiano ją mosiężnymi guzikami oraz obszyciem z białego sukna. Ulubioną częścią stroju kawalerów był granatowy lub czarny kaftan, uszyty z sukna, bez rękawów, długi do kolan i zakładany na jakę. Ozdobę jego stanowiły mosiężne guziki, oraz fałdy biegnące po bokach i z tyły kaftana. Posiadał on także stojący kołnierz oraz zdobione maszynowo kieszenie.
Powszechnie stosowanym dodatkiem do tego typu stroju był kapelusz z czarnego filcu.

Strój mężczyzny żonatego

Strój żonatych mężczyzn, bez względu na ich wiek, był podobny do stroju kawalera. Pewna różnica występowała jednak w stroju obrzędowym, przewidzianym i zakładanym np. na chrzty wesela i pogrzeby, a także na uroczystości kościelne i świąteczne innego typu.
Tym odmiennym elementem stroju była katana, uszyta z czarnego lub granatowego sukna sięgająca prawie do kostek. Było to okrycie wierzchnie zakładane na kaftan, znamionujące powagę i podkreślające uroczystość chwili.

Strój panny

Panny i młode dziewczęta święta i uroczystości akcentowały strojem utrzymanym w jasnoniebieskiej (błękitnej) kolorystyce.
Najpierw zakładano koszulkę uszytą z dwóch różnych gatunków materiału. Górna część uszyta była z delikatnego płótna lub batystu, natomiast na dolną część koszuli przeznaczone było płótno grubsze. Na bieliznę składały się także dwa spódniki, które bez względu na porę roku i stan pogody noszono jednocześnie. Pierwszy spódnik to piekielnica – uszyta z czerwonego płótna, którego dół obszyty czarna tasiemka lub czarnym sznurkiem. Drugi spódnik batystowy lub z perkalu, ozdobiony haftem lub czasami koronka. Kolejnym wierzchnim już spódnikiem była w wypadku panien spódnica z batystu lub woalu czy muślinu, biała albo jasna. Przód jej przykrywała ozdobna zapaska zawsze od niego o kilka centymetrów krótsza. Zapaskę odświętną dla panien szyto z jedwabiu lub batystu w kolorze błękitnym. Górną częścią garderoby była sznurówka – rodzaj gorsetu przylegającego ciasno do figury, uszyta z atłasu lub aksamitu w kolorze niebieskim. Gorset taki sznurowano z przodu przy pomocy tasiemki. Przy sznurówce nie mogło też zabraknąć elementów dekoracyjnych. Były to obszycia wokół szyi i na plecach, wykonane z tego samego materiału co cała sznurówka lub z plecionego sznurka. Gorsety takie sięgały do pasa i zakończone były kiszką – rulonem z paska, wypełnionego szmatkami.
Koniecznie dopełnieniem stroju odświętnego panny był biały niewielki czepek tiulowy. Po założeniu na głowę przysłaniał tylko jej czubek i część tyłu. Uzupełnieniem całego stroju, ale szczególnie koszulki, był gorsik. Szyto go z różnych materiałów, między innymi z tiulu i płótna, a spełniał on rolę marszczonego kołnierzyka, zapinanego na guziczek. Na gorsik panny nakładały naszyjnik. Były to czerwone korale.

Strój mężatki

Uroczysty strój mężatek odróżniał się od ubioru panieńskiego kolorystyką (u kobiet był mniej barwny), a także wzbogaceniem go o kolejne elementy.
Istotna różnica dotyczyła nakrycia głowy. Mężatki nosiły bowiem czepek tiulowy ozdobiony jedwabną chustką zwana jedwabnicą. Mężatki nosiły spódniki najczęściej w ciemnych kolorach. Na niego zakładały zapaskę uszytą z białego płótna i ozdobioną w dolnej części białym haftem. Charakterystycznym ubiorem mężatek, wyróżniającym je w gronie innych kobiet, był rurok, inaczej nazywany kaftanem z fałdami. Uszyty był z czarnego sukna z czerwoną podszewką – powinien dokładnie pasować do figury i sięgać bioder. Rurok zapinano z przodu na haczyki lub haftki albowiem guziki spełniały tylko rolę ozdobną. Nazwa rurok nawiązuje prawdopodobnie do rurek wszywanych w tył i przód jego pasa

Strój z Dąbrówki Wielkopolskiej

Stroje z Dąbrówki Wielkopolskiej to tradycyjne i charakterystyczne ubiory noszone w II połowie XIX i na początku XX wieku przez ludność rodzimą Dąbrówki Wielkopolskiej i jej okolic. Obszar ten znajduje się obecnie w administracyjnych granicach województwa lubuskiego, ale pod względem etonograficznym jest terenem pogranicznym zachodniej Wielkopolski. Geograficznie obszar ten obejmuje ziemie położone między środkową Odrą, dolną Wartą, Nysą Łużycką i Bobrem i tworzy rodzaj pomostu pomiędzy Wielkopolską a Brandenburgią oraz między Pomorzem Zachodnim a Śląskiem.

Strój mężatki

Odświętny strój mężatki składał się z kilku elementów. Najbliższa ciału była bielizna: spódnik spodni i koszulka. Spódnik uszyty był z białego płótna, z tyłu w pasie marszczony, dołem natomiast ozdobiony wyrabianą fabrycznie koronką. Nieidoczną z wierzchu koszulkę szyto najczęściej z trzech różnych gatunków płótna. Dolna część – z grubego płótna lnianego, część górną – z cienkiego, a długie rękawy – z najdelikatniejszego rodzaju. Oprócz koszul z długim rękawem, używano również koszulek z krótkimi rękawami, sięgającymi do łokcia. Jedynymi zdobieniami obu rodzajów koszul były marszczenia rękawów, a niekiedy delikatny, biały haft na ramionach.
Kolejnym elementem stroju odświętnego był spódnik wierzchni. W Dąbrówce Wielkopolskiej i jej okolicach popularnych było kilka rodzajów spódnic, różnie nazwanych w zależności od techniki wykonania tkaniny i kroju. Noszono zatem szorc, suknie, watok, spódnik, derę. Dera była najczęściej spotykaną formą spódnika, noszonego przez kobiety po zamążpójściu. Inną częścią damskiego stroju był oplecek. Oplecek to nic innego, jak stanik czy gorset, spotykany w pozostałych regionach Wielkopolski. Mógł on stanowić oddzielną część ubioru mógł też być doszywany do spódnika. Do ich uszycia używano zatem bawełny lub tkanin półjedwabnych, w kolorach niebieskim, modrakowym, seledynowym czy purpurowym. Jedynymi ozdobami oplecka były taśmy i zygzakowato przyszyte sznureczki oraz wąskie wstążeczki. Zdobienia te umieszczano zwykle wzdłuż wycięcia wokół szyi oraz zapięcia oplecka, tj. metalowych haftek z przodu.
Na początku XX wieku w Dąbrówce Wielkopolskiej rozpowszechnił się jeszcze jeden wariant odzienia odświętnego, mianowicie suknie. W okresie międzywojennym stały się one wierzchnim ubiorem obrzędowym. Suknie takie szyto zwyczajowo z jednej tkaniny w jednolitym kolorze: zielonym, niebieskim lub bordowym. Górna część sukni przypominała oplecek, do którego doszyte zostały rękawy. Były one suto marszczone na ramionach, u dołu natomiast ozdabiano je biała koronką, różowym albo zielonym sznurkiem bądź kolorową tasiemką. Dolną część stanowiła szeroka spódnica z fałdami. Obie części, górna i dolna, stanowiły całość, zapinaną z przodu na haftki. Spódnik wierzchni zdobiła zapaska. Do stroju odświętnego obowiązywały zapaski szyte z jedwabiu, adamaszku lub batystu, zwykle w kolorach kontrastujących z opleckiem.
Do wszystkich odmian stroju kobiety zakładały kryziki, zwane kruzami. Odświętny charakter stroju akcentowały, zakładając naszyjnik złożony z kilku sznurów czerwonych korali. Innym charakterystycznym elementem stroju było kobiece nakrycie głowy. Typowym, a jednocześnie bardzo specyficznym przykładem jest czepiec, noszony przez gospodynie, określany jako kopka. Czepek taki składał się z denka i ślorki tworzących czapeczkę, która w części przytwarzowej wykończona była rurkowym paskiem tiulu. Część ta nazwana była dutkami. Oprócz nich kopka posiadała jeszcze ogonek. Był to rodzaj zdobienia, na które składała się sztywna tiulowa falbana, ułożona w fale i przyozdobiona białym haftem. Dekoracja tego typu ozdabiała tylną część kopki. Ogonki przy czepkach mężatek ozdabiano wąskimi wstążeczkami. Czepek po założeniu na głowę, wiązany był pod brodą. Rolę wiązadeł w wypadku mężatki spełniały wstęgi z malowanymi lub haftowanymi wzorami, najczęściej o kwiatowych motywach.

Strój obrzędowy panny – druhny

Spodnią część stroju stanowiła, jak zwykle bielizna. Składała się z białego, płóciennego, ozdabianego haftem spódnika spodniego oraz koszulki z delikatnej tkaniny, o długich rękawach, zapinanej z przodu, zdobionej jedynie marszczeniami mankietów. Następnie zakładano białą spódnicę z doszytym do niej opleckiem, utrzymanym najczęściej w intensywnym kolorze: czerwonym, zielonym lub niebieskim. Dodatkowo oplecek ozdabiano wzorzystymi taśmami i ząbkami. Do kompletu stroju należała oczywiście zapaska, uszyta z jedwabiu lub atłasu, zdobiona dołem zakładkami oraz koronką. Kolor zapaski nie mógł być przypadkowy – dobierano go zawsze na zasadzie kontrastu. Szyję młodej dziewczyny ozdabiał, podobnie jak w wypadku innych strojów, kryzik, wykonany z haftowanego tiulu i płótna oraz czerwone korale. Jeszcze jednym charakterystycznym, ważnym i bardzo malowniczym elementem zdobiącym głowę druhny, był wieniec nazwany inaczej bukietem Wykonany był ze sztucznych, kolorowych kwiatów, połączonych i usztywnionych drutem, przybrany szychem, kolorowymi bombkami, a po stronach zakończony różnobarwnymi kogucimi piórami. Na spięte w kok włosy zakładano kolorową wstążkę.

Strój kawalera i mężczyzny żonatego

Strój młodego chłopaka składał się z czarnych spodni z czerwonym lampasem, koszuli, czerwonej jaki, czarnych butów i kapelusza.
Wierzchnim nakryciem dojrzałych mężczyzn były sukmany. Od XIX wieku szyto je z czarnego sukna, ale wcześniej noszono sukmany wykonane z gorszych materiałów, np. z cajgu, a nawet płótna lnianego, i to głównie barwionego na kolor niebieski albo zielony. Krojem sukmana przypominała długi, sięgający do kostek płaszcz. Do stroju odświętnego na głowę zakładano czapkę z daszkiem. Nazywano ją maciejówką albo poznanianką, najczęściej bowiem kupowano ją w Poznaniu. Młodzi kawalerowie nosili czarne kapelusze z charakterystycznymi z przodu bukietami sztucznych kwiatów.

Strój Bambrów Poznańskich

Strój bamberski to kolejny ubiór wykształcony w XIX wieku w Wielkopolsce, a dokładnie – w Poznaniu i okolicznych wioskach. Było to wyrazem odrębności Bambrów – zwartej grupy społecznej i etnograficznej, zamieszkującej od XVIII wieku podpoznańskie wsie. Bambrzy to niemieccy chłopi, którzy przybyli do Wielkopolski z okolic Bambergu w Górnej Frankonii (Bawaria) i począwszy od 1719 roku zaczęli się osiedlać w Luboniu, Dębcu, Ratajach, Jeżycach i Wildzie, Winogradach i Żegrzu. Wyrazem odrębności społeczno-kulturowej Bambrów stał się ich strój, przede wszystkim kobiecy strój ludowy. Skromny poczatkowo ubiór, w drugiej połowie XIX wieku przekształcił się w bogaty, pełen dekoracyjnych elementów, efektowny strój ludowy. Istotny wart podkreślenia fakt, iż występujący w Wielkopolsce strój bamberski ukształtował się własnie tutaj, na miejscu, w podpoznańskich wioskach – nie był to strój przywieziony przez osadników z Bambergu.

Strój panny

Każdy strój Bamberki był swego rodzaju popisem dekoracyjnym. Podstawowymi jego elementami, podobnie jak w każdym bamberskim stroju uroczystym były: watówki, spódniki spodnie, koszulka i sznurówka. Suknia składała się z kaftuna i dyrdoka, wyróżniająca się jasnym kolorem, uszyta z jedwabiu w różnokolorowe kwiatki. Koniecznym uzupełnieniem były tiulowe przystroje. Noszono zatem krezę, fartuch i chustę, ozdobioną efektownym haftem. Chustę tą krzyżowano z przodu na piersiach, a następnie przekładano do tyłu, i tam zawiązywały jej końce. W miejscy krzyżowania chusty panny przypinały na niej małe ozdobne bukieciki ze sztucznych kwiatków. Najbardziej istotnym wyróżnikiem w stroju i atrybutem panny był kornet. To specyficzne nakrycie głowy, niespotykane w innych strojach ludowych Wielkopolski, noszone było tylko podczas wyjątkowych uroczystości i stanowiło pewną odmianę ozdobnego czepca. Najprościej ujmując, kornet to konstrukcja długości ok. 23 cm, wykonana z tektury, drutu i sztucznych kwiatków, bombek, wstążek, różnego rodzaju tasiemek i bibułek. Z tyły kornet obficie przyozdabiano kokardami. Najczęściej stosowano wstążki białe, żółte, niebieskie i różowe, określane wiatrówkami. Na szyję Bamberki zakładały czerwone korale.

Strój męski

Męski strój bardzo szybko zanikł, a Bambrzy wtopili się w społeczność miejską. Jeszcze w XIX wieku mężczyźni łączyli w swym ubiorze tradycyjne elementy chłopskiej garderoby w elementami ubioru miejskiego, aż wreszcie całkowicie przeszli na ubiór miejski.

Strój biskupiański

Biskupizna to jeden z zakątków południowej Wielkopolski. Biskupianie stanowią grupę etnograficzną zamieszkującą 12 wsi w okolicy Krobi. Wioski te należały w przeszłości do biskupów poznańskich (stąd nazwa). W rezultacie panujących tam innych warunków życia i gospodarowania, szybko wykształcił się na tych terenach typ rolnika nowoczesnego i gospodarnego. Strój biskupiański, zarówno kobiecy, jak i męski był bardzo zróżnicowany. Występował w kilku odmianach, zależnych od wieku, stanu cywilnego, uroczystości rodzinnych czy kościelnych.

Strój panny

Strój świąteczny młodych dziewcząt składał się z kilku stałych elementów. Bieliznę stanowiła biała koszulka z płótna, z długimi rękawami zakończonymi mankietem i koronką przy dłoni oraz biały spódnik, także z płótna, ozdobiony falbanką, sztywno wykrochmalony i wyprasowany. Na bieliznę zakładano kolorowy spódnik za sznurówką, najczęściej niebieski, seledynowy, żółty lub pomarańczowy. W tym wypadku spódnikiem nazywano suknię bez rękawów, uszytą z jedwabiu lub satyny, sięgająca do połowy łydek, zapinaną w górnej części na haftki. Istotną cechą było to, że w pasie suknia miała około 130 fałd, natomiast jej dół ozdobiony był 4-6 zakładkami. Na suknię zakładano zapaskę z tkanin jedwabnych lub atłasowych, w różnych kolorach „malowane w kwiaty”. Po II wojnie światowej, prawdopodobnie z braku lepszych gatunkowo tkanin, zaczęto nosić zapaski z białego płótna, ozdabiając je ręcznie kolorowym haftem. Do tego stroju dziewczęta zakładały białe pończochy i wysokie buty ze skóry. Na głowie panny nosiły czepki tiulowe. Składał się on z okrągłego denka oraz dwóch pasów tiulu ułożonych w harmonijkę. Do tak wyglądającej podstawowej części czepca – kopki, doszyty był okap, dekoracyjnie ułożony w wysokie fale. Czepek ten ozdobiony był ręcznie wykonanym haftem. Jego typowymi motywami były zygzaki, wzory geometryczne, a także motywy roślinne. Owe czepki wiązano pod szyją za pomocą białych wstęg tzw. band, których końce po zawiązaniu podpinano do boków czepca. Nieodzownie w komplecie z czepcem występowała kryza z tiulu, w charakterystycznym kształcie „wielkich zębów”. Dopełnieniem stroju odświętnego były czerwone „prawe” korale.

Strój mężatki

Strój odświętny mężatek, bez względu na ich wiek, uszyty był także z dobrych gatunkowo materiałów, z przewagą tkanin barwnych. Na bieliznę, nie różniącą się od koszulek i białych spódników noszonych przez panny, mężatka zakładała spódnicę, nazwaną także spódnikiem, uszytą z wełny lub jedwabiu w różnych kolorach. Preferowano jednak kolory: zielony, brązowy i amarantowy. Dość istotna była długość zakładanych spódnic, mianowicie starsze kobiety nosiły spódniki sięgające do kostek, młodsze mężatki natomiast mogły sobie pozwolić na długość do łydek. W wypadku spódnic również występowały charakterystyczne fałdy, widoczne z przodu (ok. 60 fałd) i z tyłu (ok. 140 fałd), a także typowe dla stroju biskupiańskiego zakładki, w liczbie 3-6, znajdujące się przy dolnym brzegu spódnika. Sam brzeg spódnicy był z kolei wykończony taśmą szczoteczkową, zwaną borta. Do odświętnego stroju zakładano dobraną zapaskę. Wykonana mogła być ona zarówno z jedwabiu, atłasu w malowane kwiaty , ale też z woalu, batystu czy innego materiału ozdobiona koronkami, wstawkami i falbankami. Kolejnym ważnym elementem ubioru był kabat, zwany także kaftanikiem lub jaczką. Jest on przykładem tej części ubioru, która w stroju ludowym pojawiła się na skutek wpływów zewnętrznych, mieszczańskich, a nawet zagranicznych. W garderobie kobiet biskupiańskich występowało kilka rodzajów jaczek, noszonych zależnie od okoliczności. Mężatki zakładały wysokie czarne buty do połowy łydki. Wyłącznym przywilejem mężatek, był czepek, zwany klapicą. Był to również czepek tiulowy, ozdobiony pięknym haftem i obwiązany dookoła jedwabnicą. W okresie 1918-1939 w odświętnym stroju kobiet zamężnych występował jeszcze jeden rodzaj nakrycia głowy tzw. buda. Na czepek – kopkę zakładano dużą chustę we wzory tureckie lub francuskie. Na szyję zakładano kryzik tiulowy i korale.

Strój męski

Męski strój biskupiański także występował w kilku wariantach. Młody chłopak, kawaler, uczestniczący w ważnych wydarzeniach i świętach zakładał białą koszulę na stójce, czarną kamizelkę, białe spodnie i amarantową jakę. Jaka przylegała lekko do figury, sięgając poniżej linii bioder, zapinano ją z przodu na 4 guziki, a charakterystyczny amarantowy kolor stosowano prawdopodobnie jako naśladownictwo kolorystyki stroju biskupiego. Do tego kawaler nosił czarne buty zwane oficerkami i czarny kapelusz, z niewielkim rondlem i główką obitą czarną taśmą lub wstążką. Uzupełnieniem stroju był bat obrzędowy, ozdobiony chusteczką. Bat taki wykonany był z sarniej nóżki, plecionych rzemyków i posiadał skórzany uchwyt. Natomiast gospodarz, mężczyzna żonaty, oprócz tych podstawowych elementów, w celu podkreślenia powagi i dostojeństwa, zakładał jeszcze czarną sukmanę, zwaną wołoszką. Szyto ją z czarnego sukna dobrego gatunku. W górnej części była dopasowana do figury, miała wykładany kołnierz z rewersami. Specyficzną cechą tej sukmany było około 50 fałd układanych z tyłu i po bokach pasa.

Podoba Ci się ten artykuł? Podziel się ze znajomymi: